Fazy snu
Sen to główna biologiczna potrzeba organizmu. Od niego zależy dobre funkcjonowanie człowieka w ciągu dnia. Jednak sen to nie jest stan bierny, podczas którego mózg w nie pracuje, a wypoczywa. W czasie snu przyjmujemy charakterystyczną pozycję spoczynku, nie poruszamy się, tracimy kontakt z otoczeniem i jesteśmy mniej wrażliwi na bodźce zewnętrzne, ale układ nerwowy pracuje. Nie jest to jednak proces jednostajny — fazy snu dzielą się na dwa główne elementy.
Fazy snu REM i NREM
Wyróżniamy dwa rodzaje snu tj.: NREM (non-rapid eye movement sleep), czyli sen bez szybkich ruchów gałek ocznych oraz REM (rapid eye movement), czyli sen z szybkimi ruchami gałek ocznych. Jest to podział dokonany przez Amerykańską Akademię Medycyny Snu. Sen NREM dzieli się na 3 stadia (fazy), które stanowią sen wolnofalowy. Pierwsze oznacza sen najpłytszy, a trzecie – najgłębszy. Sen REM nie dzieli się na stadia i jest traktowany jako czwarta faza snu.
Sen składa się z czterech faz:
- zasypianie. Faza ta jest dość szybka, występuje przed zapadnięciem w sen. Oczy poruszają się pod powiekami, a aktywność mięśni spowalnia się. W trakcie tej fazy można się szybko obudzić. Po przebudzeniu wraca się do pełnej sprawności.
- sen płytki. Faza ta charakteryzuje się tym, że jest dłuższa i stanowi pierwszą fazę snu właściwego. W czasie jej trwania ustaje ruch oczu, serce wolniej pracuje i spada temperatura ciała.
- sen głęboki. Składa się z dwóch „minifaz”. Naukowa ich nazwa to fazy delta. Druga z tych faz cechuje się tym, że jest głębsza, a obudzenie się z niej jest najtrudniejsze. W tym śnie następuje regeneracja organizmu. Natomiast fale mózgowe działają bardzo powoli.
- REM. Jest to ostatnia faza snu. W trakcie jej trwania ma miejsce najwyższa aktywność mózgu, a także duże prawdopodobieństwo wystąpienia marzeń sennych. Jest ona czasami zwana snem paradoksalnym, a to dlatego, że mimo większej aktywności mózgu i innych części ciała, mięśnie są bardziej rozluźnione i jest się zupełnie nieruchomym.
W cyklu trwającym około 90 minut osoba śpiąca przechodzi przez następujące fazy snu: I, II, III, IV, a następnie powraca przez fazy III i II do fazy REM. Całość snu to zatem wystąpienie kilku cykli 90-minutowych, czterech lub sześciu, składających się ze snu płytkiego i głębokiego. Faza snu REM pod wieloma względami przypomina fazę I.
Fazy snu niemowlaka, nastolatka, dorosłego i seniora
Na strukturę snu najsilniej wpływa wiek człowieka. Długość snu noworodków to ok. 16 godz. i z tego blisko 50% czasu stanowi sen aktywny, będący odpowiednikiem snu REM. Ich sen ma rytm 4-godzinny – co 2,5 godz. dziecko się budzi. Długość snu REM zmniejsza się już od okresu niemowlęctwa. W 12 miesiącu życia sen dziecka wynosi średnio 9–12 godz. w nocy oraz 2–4,5 godz. w ciągu dnia. W wieku ok. 5–6 lat sen nocny trwa 10–11 godz. Potrzeba drzemki zmniejsza się.
W wieku nastoletnim śpimy około 8-10 godzin. Występuje skłonność do opóźnionej fazy snu — chodzenie spać po północy i wstawanie ok. 9 godz. rano. Dlatego uczęszczanie do szkoły na godzinę 8 jest sprzeczne z naturalnym rytmem dnia w okresie dorastania. Pojawiają się głosy, aby lekcje rozpoczynały się od godziny 10, a młodzież w pełni wykorzystała ostatni cykl spędzany w łóżku.
Osoba dorosła sypia średnio 7–8 godzin. U seniorów zwiększa się ilość i długość przebudzeń oraz czas trwania fazy I, zmniejsza się długość fazy III, podczas gdy czas trwania fazy II i snu REM jest względnie stały. Ponadto w wieku podeszłym następuje przyśpieszenie fazy snu tzn. wczesne chodzenie spać i wczesne wstawanie, skraca się długość snu nocnego, wzrasta zapotrzebowanie na drzemki w ciągu dnia.
Fazy Księżyca a sen
Księżyc oddziałuje na psychikę człowieka, w tym szczególnie na jakość snu. W zależności od jego fazy, sny zmieniają się, dają inne obrazy, inne treści. W czasie pełni osoby o dużej wrażliwości mają w tej fazie problemy ze snem. Zazwyczaj cierpią na bezsenność. Ponadto sen jest płytszy i krótszy. Pojawiają się koszmary senne, których nie pamiętają. Takie problemy mogą wystąpić także tuż przed samą pełnią, a także bezpośrednio po niej.
W nowiu człowiek jest najspokojniejszy. Sny są wyciszone. Dosyć łatwo je zapamiętać. Emocje są nieco przytłumione. W pierwszej kwadrze im więcej widać Księżyc na niebie, tym bardziej nasze sny są koszmarne. Dobrze je pamiętamy. W czwartej kwadrze możemy w końcu w pełni się wyspać. Sny w tej fazie są zazwyczaj chaotyczne i nie zawsze je zapamiętujemy.
Nad snem i fazami snu prowadzi się wiele badań klinicznych, monitorując fale mózgowe w poszczególnych cyklach. Jednak mózg ludzki nadal pozostaje zagadką dla naukowców, mimo tego, że coraz lepiej go poznajemy. Kto wie, może niedługo dowiemy się jak pozbywać się koszmarów lub zapamiętywać miłe marzenia senne? Jedno jest pewne — dużo lepiej zasypiamy otoczeni świeżą, miękką i pachnącą pościelą w delikatne wzory lub cieplutkim kocem.
POWRÓT
